روش نوین تشخیص تقلب در زعفران ابداع شد

تقلب زعفران این روزها توسط سودجویان به روش های مختلف انجام می گیرد در این مطلب از آخرین روش های نوین برای تشخیص تقلب صحبت می کنیم. محققان دانشگاه تهران و پژوهشگاه استاندارد ایران موفق شدند با روش کروماتوگرافی لایه نازک و آنالیز تصویری تقلب زعفران را شناسایی کنند.

حسن سرشتی استاد شیمی تجزیه پردیس علوم دانشگاه تهران با اشاره به اهمیت غذایی و دارویی زعفران گفت: زعفران یکی از با ارزش ترین محصولات کشاورزی ایران است که علاوه بر موارد استفاده گسترده به عنوان ادویه‌ای گران قیمت، دارای کاربردهای مهمی در پزشکی سنتی و نوین است.

تقلب زعفران

وی افزود: بنا بر گزارش منابع معتبر علمی، زعفران پس از روغن زیتون، شیر و عسل چهارمین محصول غذایی در جهان است که در آن تقلبات زیادی در آن انجام می‌گیرد.

استاد شیمی تجزیه دانشگاه تهران اظهار داشت: در تحقیقاتی که به تازگی توسط محققان دانشگاه تهران و پژوهشگاه استاندارد ایران توسط زهرا پورسرخ و غزاله علی اکبرزاده به سرپرستی من صورت گرفته، روشی ساده و سریع با استفاده از کروماتوگرافی لایه نازک، تلفن همراه و آنالیز تصویری به منظور مطالعه الگوی ترکیبات غیر فرار زعفران برای یافتن هفت تقلب مهم در زعفران شامل زردچوبه، گلرنگ، روناس، زرد کوینولین، زرد سانست، تارتازین و سماق معرفی شده است.

سرشتی اشاره کردند: خواص ویژه زعفران از جمله خواص دارویی ضد سرطانی و ضد افسردگی این محصول، به دسته‌ای از ترکیبات کارتنوئیدی به نام کروسین‌ها نسبت داده شده اند.

وی اظهار داشت: کروسین‌ها مهمترین عامل رنگ دهی زعفران نیز هستند. کروماتوگرافی لایه نازک، روشی بسیار ساده و در دسترس برای جداسازی این ترکیبات و دستیابی به الگوی غلظتی آنهاست. هر یک از تقلب های زعفران حتی در مقادیر بسیار اندک باعث تغییر در این الگو می‌شوند.

روش نوین تشخیص تقلب زعفران

این استاد دانشگاه با برشمردن معایب روش مرسوم شناسایی تقلب زعفران اشاره کردند: در روشی که توسط سازمان بین‌المللی استاندارد ( ISO ) معرفی شده است تقلب های زعفران با استفاده از ترکیبی از روش‌های کروماتوگرافی لایه نازک و کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا شناسایی می‌شوند.

گیاه زعفران تقلبی

سرشتی تاکید کرد: روش‌های ذکر شده در متن استاندارد علاوه بر اینکه از جمله استانداردهای اجباری زعفران نیستند، دارای مشکلاتی از جمله وجود مراحل متعدد و دشوار استخراج و همچنین مصرف بالای نمونه هستند.

وی افزود: در عین حال، امکان بررسی تمام تقلب های زعفران در یک آزمون وجود ندارد و برای بررسی تمام آنها باید آزمون‌های گوناگونی صورت گیرد.

استاد دانشگاه تهران عنوان کرد: علاوه بر این، روش متداول کنترل کیفیت زعفران (ایزو) که به وسیله طیف نورسنجی فرابنفش- مرئی بر روی محلول آبی استخراجی زعفران انجام می‌شود نه تنها قادر به شناسایی این تقلب ها نیست، بلکه ممکن است نمونه حاوی تقلب را با کیفیت تر از نمونه‌های عاری از تقلب نشان می دهد.

سرشتی افزود: اما در روش معرفی شده توسط گروه تحقیقاتی ما، برای به دست آوردن الگوی کروماتوگرافی لایه نازک زعفران خالص، با الگوی حاصل از ترکیبات حاوی تقلب مقایسه می‌شود.

وی گفت: سپس از الگوهای حاصل به وسیله تلفن‌های همراه هوشمند تصویربرداری و تصاویر حاصل به وسیله برنامه متلب ( MATLAB ) و به روش آنالیز تصویری که قبلا توسط این گروه تحقیقاتی توسعه یافته بود، مورد بررسی قرار گرفت.

سرپرست این تیم تحقیقاتی نتیجه تحقیق جدید را موفقیت‌آمیز توصیف کرد و افزود: نتایج به دست آمده نشان داده که با استفاده از روش ارائه شده می‌توان مقادیر بسیار کم هفت تقلب متداول زعفران را در حد پنج درصد وزنی با صحت بسیار بالا و صرف هزینه بسیار اندک در زمان بسیار کم شناسایی کرد.

سرشتی عنوان کرد: همچنین می‌توان این روش را برای تشخیص سایر ترکیبات رنگی که به عنوان تقلب در زعفران به آن اضافه می‌شوند به کار برد. روش معرفی شده، علاوه بر یافتن تقلب ها زعفران قابلیت گسترش برای یافتن تقلب ها در دیگر محصولات گیاهی را نیز دارد.

این گروه پژوهشی تحقیق دیگری در زمینه تاثیر ترکیب خاک بر کیفیت زعفران نیز انجام داده اند که نتیجه آن در مجله Food Chemistry چاپ شده است.